Przegrzanie organizmu – czym się objawia i jak reagować?

Przegrzanie organizmu to stan, który może prowadzić do poważnych zaburzeń zdrowotnych – szczególnie w czasie upałów, intensywnego wysiłku lub niewłaściwego ubioru. Hipertermia może dotyczyć każdego, niezależnie od wieku czy kondycji fizycznej. Sprawdź, jakie są objawy przegrzania organizmu, jak reagować i jak się skutecznie chronić przed tym problemem.

Hipertermia, czyli czym jest przegrzanie organizmu?

Hipertermia to medyczne określenie stanu, w którym temperatura ciała wzrasta powyżej fizjologicznej normy, a mechanizmy termoregulacyjne przestają być wydolne. O stanie równowagi cieplnej organizmu decyduje tzw. temperatura głęboka, czyli ta utrzymywana wewnątrz klatki piersiowej i jamy brzusznej, mieszcząca się zwykle w przedziale 36-38℃. Gdy jednak przekracza ona wartość 41℃ (niektóre źródła podają wartość powyżej 37℃), mamy do czynienia z hipertermią – poważnym zaburzeniem, które może zagrażać zdrowiu i życiu. Tak wysoka temperatura powoduje uszkodzenia struktur białkowych w ciele, prowadząc do ich trwałego zniszczenia, czyli denaturacji. Mówiąc prościej, hipertermia to przegrzanie organizmu, wynikające z zaburzonego balansu między produkcją, a oddawaniem ciepła.

Kiedy może dojść do przegrzania organizmu?

Do przegrzania może dojść w wyniku działania zewnętrznych czynników środowiskowych (np. upału, wysokiej wilgotności powietrza), ale też w sytuacjach zwiększonego wysiłku fizycznego, noszenia nieodpowiedniego ubrania czy przyjmowania niektórych leków zaburzających pocenie. Do grup szczególnego ryzyka należą:

• dzieci i osoby starsze,
• osoby z chorobami układu krążenia lub zaburzoną termoregulacją,
• osoby pracujące fizycznie na zewnątrz,
• sportowcy, zwłaszcza biegacze i kolarze latem,
• osoby odwodnione,
• osoby przebywające w temperaturze otoczenia przekraczającej 35℃.

Aby uzmysłowić sobie, co to jest hipertermia, warto pamiętać, że to nie tylko nieprzyjemne uczucie gorąca, ale potencjalnie groźny stan wymagający szybkiej reakcji.

Jak rozpoznać przegrzany organizm? Objawy

Objawy przegrzania organizmu mogą mieć różne nasilenie – od łagodnych i niespecyficznych po silne, stanowiące zagrożenie życia. Lekkie przegrzanie organizmu często bywa bagatelizowane, ale może szybko przerodzić się w poważniejszy problem.

Najczęstsze objawy przegrzania organizmu to:

• podwyższona temperatura ciała (nawet powyżej 39°C),
• intensywne pocenie się (lub jego zanik w cięższych stadiach),
• uczucie osłabienia, zawroty głowy,
• ból głowy, uczucie pulsowania w skroniach,
• nudności, wymioty,
• przyspieszona akcja serca i oddech,
• skurcze mięśni, szczególnie kończyn,
• zaburzenia koncentracji, splątanie,
• zaczerwienienie, przegrzanie skóry.

W cięższych przypadkach objawy hipertermii mogą obejmować utratę przytomności, napady drgawek, a nawet śpiączkę cieplną.
Jakie są objawy przegrzania organizmu? To zależy od stopnia nasilenia. Nie należy jednak lekceważyć nawet łagodnych sygnałów. Im wcześniej zareagujemy, tym mniejsze ryzyko powikłań.

Jakie mogą być skutki przegrzania organizmu?

Nieodpowiednio rozpoznana lub zignorowana hipertermia może prowadzić do groźnych konsekwencji zdrowotnych. Skutek przegrzania organizmu zależy od czasu trwania ekspozycji na ciepło i ogólnego stanu zdrowia. Najczęstsze powikłania przegrzania obejmują:

• odwodnienie – przez nadmierne pocenie się organizm traci wodę i elektrolity,
• zaburzenia elektrolitowe – niedobory sodu i potasu mogą prowadzić do skurczów i zaburzeń rytmu serca,
• udar cieplny – to najgroźniejsza forma hipertermii, stan bezpośrednio zagrażający życiu,
• uszkodzenia narządów wewnętrznych – wątroby, nerek, serca,
• zaburzenia neurologiczne – splątanie, majaczenie, utrata przytomności.

Wiele osób zastanawia się także, ile trwa przegrzanie organizmu. Objawy mogą się rozwijać w ciągu kilkudziesięciu minut, ale organizm może powracać do równowagi przez wiele godzin. Czas regeneracji zależy od stopnia uszkodzeń oraz szybkości i skuteczności udzielonej pomocy.

Jak chronić się przed przegrzaniem organizmu?

Najlepszą metodą ochrony przed przegrzaniem jest profilaktyka i świadome planowanie aktywności w czasie upałów. Unikaj przebywania na słońcu w godzinach największego nasłonecznienia (11:00–16:00), noś przewiewne, jasne ubrania i pamiętaj o regularnym nawadnianiu.

Ogólne zalecenia zapobiegające hipertermii:

• pij minimum 2–3 litry wody dziennie, a więcej przy wysiłku fizycznym,
• unikaj napojów słodzonych i alkoholu,
• jedz lekkostrawne posiłki, unikaj tłustych i gorących dań,
• korzystaj z klimatyzacji lub wentylatorów,
• noś kapelusz lub czapkę z daszkiem na słońcu,
• stosuj chłodzące mgiełki, kompresy lub specjalne opaski.
• korzystaj z chłodzących kąpieli w zimnej wodzie,
• stosuj odzież i akcesoria chłodzące, które pomagają zachować komfort termiczny.

Jak uniknąć przegrzania organizmu u osób aktywnych fizycznie?

Uprawianie sportu na świeżym powietrzu w upalne dni wymaga szczególnej ostrożności. Wysoka temperatura i intensywny wysiłek sprzyjają szybkiemu przegrzaniu, odwodnieniu i spadkowi wydajności. Sportowcy powinni zwracać szczególną uwagę na nawodnienie, planowanie treningów i odpowiedni ubiór.

Jako wsparcie, warto sięgnąć po produkty wspomagające termoregulację, takie jak odzież chłodząca, opaski czy kamizelki. Propozycje od marki Inuteq to nowoczesne rozwiązania dla osób aktywnych, które dzięki technologii osobistego chłodzenia pomagają utrzymać optymalną temperaturę ciała podczas uprawiania sportu i innych aktywności w wysokich temperaturach. Produkty Inuteq wspierają sportowców, ratowników, pracowników terenowych i wszystkich narażonych na działanie ciepła.

Co robić, gdy zauważymy przegrzanie organizmu?

Jeśli zauważysz u siebie lub u kogoś innego objawy przegrzania, natychmiast przerwij ekspozycję na wysoką temperaturę i rozpocznij działania mające na celu obniżenie temperatury ciała. Im szybciej zostaną podjęte odpowiednie kroki, tym mniejsze ryzyko powikłań.
Przede wszystkim należy przenieść osobę do chłodnego, najlepiej klimatyzowanego pomieszczenia lub przynajmniej w zacienione miejsce. Następnie warto ułożyć ją w pozycji półleżącej, tak by głowa znajdowała się wyżej niż reszta ciała. Należy zdjąć nadmiar ubrań, rozpiąć odzież i usunąć nakrycie głowy, by ułatwić oddawanie ciepła.

Kolejnym krokiem jest intensywne, ale nie gwałtowne chłodzenie. Pomocne będą zimne okłady umieszczone w okolicach karku, pach i pachwin oraz polewanie skóry chłodną (ale nie lodowatą) wodą. Osobie przegrzanej należy podawać wodę – najlepiej w temperaturze pokojowej, małymi łykami. Konieczna jest także obserwacja stanu poszkodowanego. Jeśli dojdzie do utraty przytomności, drgawek lub nasilenia objawów, należy niezwłocznie wezwać pogotowie.

W przypadku lżejszej hipertermii skuteczne mogą okazać się także domowe sposoby na przegrzanie organizmu, takie jak kąpiel w letniej wodzie, chłodne kompresy przykładane do czoła i karku, odpoczynek w cieniu oraz picie napojów izotonicznych lub wody z dodatkiem soli i cukru, aby uzupełnić utracone elektrolity. Pod żadnym pozorem nie wolno podawać alkoholu, ponieważ nie tylko pogarsza on termoregulację, ale też nasila odwodnienie.

Podsumowanie

Przegrzanie organizmu to stan, którego nie wolno lekceważyć. Może prowadzić do poważnych zaburzeń, a nawet zagrożenia życia. Znajomość objawów, szybka reakcja i odpowiednia profilaktyka to klucz do bezpieczeństwa w czasie upałów. Zarówno w codziennym funkcjonowaniu, jak i podczas wysiłku fizycznego, warto dbać o nawodnienie, odpowiedni ubiór i odpoczynek w cieniu. W razie wystąpienia hipertermii nie wahaj się działać – szybka pomoc z wykorzystaniem produktów chłodzących może uratować zdrowie, a czasem nawet życie.

Bibliografia:

1. Traczyk W. Z., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2006
2. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, tom II, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006
3. Zawadzki A., Medycyna ratunkowa i katastrof, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2006
4. Klukowski M., Udar cieplny i inne stany wywołane przegrzaniem, Zdrowie Pacjenta, 2016, nr 2(45), s. 6
5. Ministerstwo Zdrowia, Udar słoneczny, udar cieplny, przegrzanie cieplne, https://www.gov.pl/web/zdrowie/udar-sloneczny-udar-cieplny-przegrzanie-cieplne [dostęp 08.07.2025]
6. Schetz D., Foerster J., Przyczyny, rodzaje i zasady postępowania w hipertermii, Nowa Medycyna, 4/2010