Co to jest diatermia? Rodzaje, wskazania i przeciwwskazania

Fizykoterapia stanowi świetną formę uzupełnienia procesu rehabilitacji i wspiera proces regeneracji. Terapeutyczne działanie bodźców fizykalnych (np. fal elektromagnetycznych, zimna czy prądu elektrycznego) jest chętnie wykorzystywane przez fizjoterapeutów. Przykładem zabiegu fizykoterapeutycznego jest diatermia. Na czym polega i jak działa diatermia?

Diatermia – co to jest i jak działa?

Pojęcie diatermii odnosi się do zabiegów z dziedziny termoterapii, czyli leczenia ciepłem. Specjalnie zaprojektowane aparaty do diatermii wykorzystują prąd elektryczny o wysokiej częstotliwości i wytwarzają fale elektromagnetyczne, które następnie przenikają do głęboko położonych struktur tkankowych.
Zabieg diatermii wyzwala efekt cieplny wewnątrz tkanek – wygenerowana przez urządzenie energia jest dostarczana do struktur, które są unaczynione i uwodnione, takich jak tkanka mięśniowa czy nerwowa. Oznacza to, że celem nie jest bezpośrednie dostarczenie ciepła, a jego wyzwolenie w organizmie poprzez stymulację elementów tkankowych i wywołanie różnorodnych reakcji o charakterze termicznym. Dlatego diatermia nie spowoduje bezpośredniego odczuwania ciepła jak np. gorąca kąpiel czy ciepłe okłady, gdyż wspomniany efekt cieplny następuje w głęboko położonych strukturach.

Rodzaje diatermii – co należy o nich wiedzieć?

Wiedząc, co to jest diatermia i na czym polega jej działanie, o wiele łatwiej jest zrozumieć jej poszczególne rodzaje. Zabiegi diatermii różnią się od siebie częstotliwością fal elektromagnetycznych, wyzwolonym efektem terapeutycznym oraz zastosowaniem. Wedle aktualnego stanu wiedzy wyróżnia się cztery główne rodzaje diatermii – krótkofalową, długofalową (chirurgiczną), mikrofalową oraz radiofrekwencję (terapię TECAR).

Diatermia krótkofalowa

Diatermia krótkofalowa charakteryzuje się polem elektromagnetycznym o częstotliwości 13,56-40,68 MHz, co umożliwia wywołanie efektu głębokiego przegrzania tkanek. Powstające ciepło jest wynikiem wzmożenia ruchu molekuł, jonów i cząsteczek dipolowych w tkankach. Ten rodzaj diatermii może być wykonywany dwiema metodami:

• kondensatorową, w której pole elektromagnetyczne powstaje pomiędzy dwiema elektrodami.
• indukcyjną, gdzie fale są emitowane bezpośrednio na okolicę zabiegową przez specjalną elektrodę dyskową.

Emisja pola elektromagnetycznego może mieć charakter ciągły lub impulsowy, które różnią się od siebie intensywnością wywołanego efektu cieplnego [1].

Diatermia chirurgiczna

Diatermia chirurgiczna, zwana też diatermią długofalową, to zabieg, w którym używa się pola magnetycznego o częstotliwości 500-750 kHz. Tak wysoka częstotliwość powoduje zagęszczenie ładunku energetycznego pod elektrodami, co w konsekwencji powoduje wyjątkowo silne przegrzanie tkanek. Efekt termiczny jest na tyle intensywny, że w rezultacie dochodzi do ścięcia białek i zniszczenia tkanek. Równocześnie dochodzi też do kauteryzacji, czyli zamykania rozciętych naczyń krwionośnych. Stąd też ten rodzaj diatermii jest określany mianem chirurgicznego, gdyż jest wykorzystywany do różnorodnych zabiegów np. wycinania narządów czy przecinania skóry [1].

Diatermia mikrofalowa

Diatermia mikrofalowa, która znalazła zastosowanie w rehabilitacji ruchowej, to tak naprawdę trzy częstotliwości: 433 MHz, 915 MHz oraz 2450 MHz. Efekt cieplny wywołany przez promieniowanie mikrofalowe powstaje na tej samej zasadzie, co w przypadku diatermii krótkofalowej. Istotną informacją jest fakt, że mikrofale mogą odbijać się od powierzchni tkanek i dlatego konieczne jest, aby urządzenie było ustawione prostopadle do powierzchni poddawanej zabiegowi [1].

Terapia TECAR

Jedną z najnowszych form diatermii jest terapia TECAR. To metoda wykorzystująca prądu zmiennego o wysokiej częstotliwości fal radiowychw zakresie 300-1000 kHz. Działanie terapii TECAR nie jest jednak ograniczone do wyzwalania efektu termicznego. Nowatorska aparatura (np. urządzenie do terapii TECAR Fisiowarm 7.0 400) mają też działanie atermiczne – ograniczony efekt cieplny jest szczególnie istotny w przypadku schorzeń w fazie ostrej.

Możliwości terapii TECAR jako nowoczesnego rodzaju diatermii

O samej terapii TECAR więcej dowiesz się w artykule czym jest terapia TECAR. Przyjrzymy się dokładniej jej działaniu. Impulsy elektryczne przenoszone są do tkanek za pomocą elektrod, a to powoduje wygenerowanie energii w ich wnętrzu. Dla zapewnienia optymalnego przewodnictwa na obszar zabiegowy należy zaaplikować specjalne preparaty (np. krem do diatermii TECAR Fisiowarm). Dzięki temu sondy i elektrody urządzeń w zależności od ustawionych parametrów dostarczają określoną ilości energii do tkanek na różnym poziomie, co wywołuje terapeutyczny efekt termiczny.

Aparaty do diatermii pracują w dwóch trybach, które różnią się od siebie głębokością penetracji. Pierwszy z nich to tryb pojemnościowy, przeznaczony do terapii tkanek powierzchownych i mocno uwodnionych jak np. mięśnie, naczynia limfatyczne czy skóra. Drugi to tryb rezystancyjny (oporowy), który jest ukierunkowany na tkanki twarde, które nie są uwodnione np. kości czy struktury ścięgniste.

Terapia TECAR, bez względu na tryb pracy urządzenia, oddziałuje na organizm pacjenta pod kątem chemicznym, mechanicznym i termicznym. Potrójne działanie tego rodzaju diatermii niesie za sobą kilka niezwykle istotnych efektów terapeutycznych:

• analgezja, czyli zmniejszenie dolegliwości bólowych, które mogą być uwarunkowane różnymi przyczynami np. przez urazy i związany z nim obrzęk czy stan zapalny;
• biostymulacja i poprawa trofiki tkanek, co stanowi rezultat zwiększonej przepuszczalności błon komórkowych. Dzięki temu organizm może sprawniej dystrybuować substancje odżywcze. Usprawnienie krążenia przekłada się także na sprawniejsze usuwanie zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii czy czynników stanu zapalnego. Tym samym terapia TECAR usprawnia proces regeneracji np. po intensywnej aktywności fizycznej czy uszkodzeniu tkanek;
• redukcja obrzęków i stanów zapalnych, która jest niejako następstwem działania biostymulującego. Wzmożony przepływ krwi i limfy niweluje zastoje, a tkanki uzyskują dostęp do cennego tlenu i składników odżywczych;
• przeciwdziałanie nadmiernemu napięciu mięśniowemu, gdyż wygenerowana energia cieplna ma działanie rozluźniające.

Terapia TECAR a badania naukowe

Skuteczność zastosowania terapii TECAR w terapii różnorodnych dolegliwości jest udowodnione licznymi badaniami naukowymi. Jedno z nich miało na celu sprawdzenie działania trybu pojemnościowego terapii TECAR na dolegliwości bólowe pacjentów z cukrzycą typu 2. W badaniu wzięło udział 24 uczestników, których podzielono na dwie grupy. Pierwsza została poddana 10 zabiegom naświetlania promieniowaniem podczerwonym (IR). Druga oprócz promieniowania IR uczestniczyła w 10. sesjach z użyciem radiofrekwencji, przy czym jedna sesja trwała 100 minut. Choć w obu grupach nastąpiło zmniejszenie odczuwanego bólu, to uzyskany efekt terapeutyczny był lepszy w przypadku interwencji terapią TECAR [2].

W innym badaniu sprawdzono wpływ regularnych zabiegów terapią TECAR u młodych siatkarek. Grupę 60 zawodniczek podzielono na dwie podgrupy poddane identycznemu protokołowi ćwiczeń, przy czym jedna z nich została poddana zabiegowi z użyciem diatermii po zakończonym wysiłku. Autorzy badania zaobserwowali, że terapia TECAR doprowadziła do złagodzenia bólu mięśni po 24 godzinach od wykonanego zabiegu. Natomiast po 72 godzinach odnotowano większą efektywność regeneracji siły i funkcjonalności grup mięśniowych [3].

Interesujące rezultaty zostały uzyskane w badaniu, które przeprowadzono w grupie 36 pacjentów po przebytym udarze mózgu. U części uczestników zastosowano doraźną, 30-minutową sesję terapii TECAR połączoną z masażem funkcjonalnym kończyny dolnej. Skojarzona terapia diatermią i masażu spowodowała natychmiastowe zmniejszenia napięcia mięśni odpowiedzialnych za zgięcie podeszwowe stopy i prostowanie stawu kolanowego. Co więcej, w grupie badawczej odnotowano zwiększenie zakresu ruchomości stawu skokowego [4].

Wskazania do diatermii – komu polecane są zabiegi?

Każdy z opisanych rodzajów diatermii ma nieco inne zastosowanie. Diatermia chirurgiczna to przede wszystkim narzędzie wykorzystywane w rozmaitych zabiegach. Począwszy od chirurgii estetycznej, przez chirurgię naczyniową, a skończywszy na operacjach związanych z mechanicznymi urazami narządu ruchu. Diatermia krótkofalowa i mikrofalowa są z kolei używane w szeroko pojętej rehabilitacji ruchowej, gdyż uzyskany efekt termiczny sprzyja m.in. łagodzeniu dolegliwości bólowych czy przyspieszeniu procesu rekonwalescencji.

Terapia TECAR poza działaniem przeciwbólowym i proregeneracyjnym odznacza się właściwościami biostymulującymi i antyzapalnymi, co jest rekomendowane w fizjoterapii. Dlatego też zabiegi metodą TECAR polecane są np. w celu redukcji dolegliwości bólowych, przyspieszenia gojenia tkanek czy poprawy elastyczności ścięgien [5]. Oddziaływanie radiofrekwencji jest także doceniane w branży beauty m.in. do redukcji nadmiernie nagromadzonej tkanki tłuszczowej [6] czy usprawnienia mikrokrążenia skórnego oraz stymulacji produkcji kolagenu [7].

Ponadto nowatorskie urządzenia do terapii TECAR są wyposażone elektrody, które pozwalają zastosować rediofrekwencję w mniej oczywistych schorzeniach. Za przykład może posłużyć elektroda wewnętrzna INTIMITY Fisiowarm do terapii schorzeń uroginekologicznych. Terapia TECAR pozwala też na złagodzenie dolegliwości bólowych w chorobie Peyroniego (tzw. włókniste stwardnienie członka) i poprawę potencji seksualnej [8].

Diatermia – przeciwwskazania. Kiedy nie przeprowadzać zabiegów?

Choć diatermia jest niezwykle pomocną terapią w fizjoterapii, nie wszyscy pacjenci mogą skorzystać z jej dobroczynnych właściwości. Wśród przeciwwskazań do diatermii wymieniane są:

• ciąża,
• egzema,
• choroby zakaźne,
• ropne zmiany zapalne,
• schorzenia onkologiczne,
• obecność rozrusznika serca,
• protezy i metalowe implanty,
• zmiany zakrzepowo-zatorowe naczyń krwionośnych,
• przerwana ciągłość tkanek w miejscu zabiegowym np. otwarta rana.

Ponadto diatermia jest niewskazana we wszystkich przypadkach, w których wytworzenie ciepła w tkankach może doprowadzić do pogorszenia stanu zdrowia lub narażenia życia pacjenta.

Jakie skutki uboczne może mieć diatermia?

Diatermia, podobnie jak i inne zabiegi z zakres fizykoterapii, mogą w mniejszym lub większym stopniu stanowić ryzyko dla pacjenta. W pierwszej kolejności należy wspomnieć o osobach z metalowymi implantami, protezami czy rozrusznikiem serca. Nie bez powodu metalowe i elektroniczne elementy są przeciwwskazaniem do zabiegu – wygenerowane pole elektromagnetyczne i energia mogą powodować nie tylko ich uszkodzenie, ale też poparzenie obszaru zabiegowego.

Diatermia mikrofalowa stanowi także spore ryzyko dla narządu wzroku – dlatego przy tego typu zabiegach terapeuta i pacjent są zmuszeni założyć odpowiednie okulary ochronne. Istnieje bowiem realne ryzyko uszkodzenia gałek ocznych, które mogą gromadzić promieniowanie odbite od oczodołu. Warto też dodać, że elektrody do diatermii krótkofalowej i mikrofalowej nie mogą być aplikowane bezpośrednio na skórę. Konieczne jest zastosowanie filcowego podkładu, który ochroni ciało przed poparzeniem [1].

Terapia TECAR – diatermia bezpieczna dla pacjenta i terapeuty

Wymienione powyżej problemy nie występują w przypadku zabiegów z użyciem metody TECAR. Wynika to przede wszystkim z tego, że aparatura wykorzystuje nowatorskie rozwiązania. Przykładowo: urządzenie do terapii TECAR Fisiowarm 7.0 400 ma specjalny tryb pracy (Superpuls), który umożliwia wyzwolenie silnego efektu biostymulacyjnego bez podniesienia temperatury w tkankach. Atermiczne działanie sprawia, że terapia może być przeprowadzona także w fazie ostrej.

Elektrody tego urządzenia są pokryte biokompatybilnym złotem, co zapewnia skuteczne przewodnictwo generowanej energii i zarazem umożliwia zastosowanie niskiego napięcia wyjściowego. Ponadto warto też wspomnieć, że elektrody zawierają specjalne ringi rozdzielające energię oraz izolację zewnętrzną. Tym samym zapewniają pełne bezpieczeństwo zarówno dla pacjenta, jak i fizjoterapeuty wykonującego zabieg.

Diatermia, a zwłaszcza terapia TECAR, to innowacyjna forma leczenia i zarazem wartościowy dodatek do rehabilitacji ruchowej. Poznaj urządzenia dostępne w Strefie Regeneracji i zapewnij pacjentom skuteczny sposób na powrót do zdrowia.

Bibliografia:

1. Sokołowski, Krzysztof, Agnieszka Maruszewska, and Dorota Staniak. “Zastosowanie kliniczne prądów wielkiej częstotliwości, rozwój oraz przegląd stosowanych metod.” Zeszyty Naukowe WSSP 17 (2013): 175-189.
2. Niajalili, Maryam, et al. “Effect of capacitive Tecar therapy on foot pain and tactile sensation in patients with type 2 diabetes.” Archives of Rehabilitation 21.3 (2020): 304-319.
   Guimaraes, B., et al. “The role of tecar therapy in the delayed onset muscle soreness and functional recovery.” Annals of Physical and Rehabilitation Medicine 61 (2018): e75-e76.
3. García-Rueda, Laura, et al. “Immediate effects of TECAR therapy on lower limb to decrease hypertonia in chronic stroke survivors: a randomized controlled trial.” Disability and Rehabilitation (2024): 1-10.
4. Mohamadi, P., et al. “Comparison of the effect of tecar therapy and static stretching on hamstring flexibility in male athletes.” Journal of Babol University of Medical Sciences 23.1 (2021): 53-59.
5. Meyer, Patrícia Froes, et al. “Effects of tecar therapy on adipose tissue: clinical trial.” Journal of Biosciences and Medicines 10.4 (2022): 169-180.
   Clijsen, Ron, et al. “Does the application of tecar therapy affect temperature and perfusion of skin and muscle microcirculation? A pilot feasibility study on healthy subjects.” The journal of alternative and complementary medicine 26.2 (2020): 147-153.
6. Pavone, Carlo, et al. “TECAR therapy for Peyronie’s disease: a phase-one prospective study. Great evidence in patients with erectile dysfunction.” Urologia 80.2 (2013): 148-153.